Ysgol Maes Archeoleg Ystrad Fflur 2021 – hyfforddiant archeolegol i bawb

29ain Mehefin hyd 25ain Gorffennaf

​

Ynglŷn a ni – rhagair gan yr Athro David Austin, Cyfarwyddwr YMAYFf

Ysgol Maes Archaeoleg Ystrad Fflur (YMAYFf) agorodd ei ddrysau (a’i ffosydd) am y tro cyntaf yn 2019 a rydym bellach yn ein hail flwyddyn o gloddio. Rydym yn ffodus ein bod wedi derbyn grant gan Ymddiriedolaeth Allchurches i gefnogi ein tair blynedd gyntaf o weithredu. Dewch i ymuno â ni am yr hyn a fydd yn flwyddyn gyffrous!

​

Bydd yr ysgol yn cynnig rhaglen hyfforddiant gwbl hygyrch a fydd yn cynnwys amrywiaeth eang o dechnegau cloddio ac arolygu archeolegol; o ddeall sut i ddefnyddio trywel yn gywir i gasglu data geoffisegol at ddibenion mapio archeolegol. Yn ogystal â dysgu seiliedig ar y maes, bydd gan yr ysgol raglen wythnosol o deithiau maes i safleoedd a chofebion lleol a sgyrsiau gan arbenigwyr ar bynciau o ddiddordeb hanesyddol ac archeolegol lleol.

Ein bwriad yw rhannu hanes unigryw, archeoleg, treftadaeth a chysylltiadau â diwylliant Cymru Ystrad Fflur gyda chynulleidfa mor amrywiol â phosibl, gan gynnwys aelodau o’r cyhoedd, myfyrwyr, gwirfoddolwyr ac eraill.

​

Bydd YMAYFf yn cael ei chyflwyno gan Ymddiriedolaeth Ystrad Fflur, ar y cyd â’r Prince’s Foundation, Breaking Ground Heritage, AllChurches Trust, Prosiect Ymchwil Sacred Landscapes a Phrifysgol Cymru y Drindod Dewi Sant.

​

Am fwy o manylion lawrlwythiwch ein llyfryn 2021 fan hyn

​

Safle swynol, llawn atgofion, o arwyddocâd rhyngwladol ym mherfeddwlad Cymru yw Ystrad Fflur. Roedd y safle, a adwaenir yn annwyl fel San Steffan Cymru, yn ei hanterth yn ystod y 12fed ganrif a’r 13eg ganrif. Arferai fod yn ganolfan bwysig i ddiwylliant, crefydd a masnach, gyda’r cysylltiadau’n lledu ymhell ar draws tirwedd Cymru.

​

Roedd y mynachod Sistersaidd a sefydlodd yr abaty yn entrepreneuriaid, gan fanteisio ar y lleoliad gwledig i fod yn hunangynhaliol, i ffermio miloedd o ddefaid ac i adeiladu ffyrdd a phontydd i ganiatáu pererinion a masnachwyr i ymweld â’r safle. Byddai’r abaty wedi bod yn adeilad trawiadol a chrand iawn, mae modd edmygu mawredd y cerfiadau enfawr sydd wedi goroesi ar y drws gorllewinol hyd heddiw. Gellir olrhain cynllun yr eglwys yn glir, ac er mawr syndod, mae rhai o’r teils o addurn cyfoethog gwreiddiol yr abaty wedi goroesi mewn un darn. Mae un ohonynt, ‘Y Dyn gyda’r Drych’ yn bortread o fonheddwr canoloesol yn llawn edmygedd ohono’i hun yn y drych!

​

Ysgrifennwyd un o ffynonellau hanesyddol amlycaf y Gymru gynnar, Brut y Tywysogion, yn Ystrad Fflur ac mae gan y safle nifer fawr o gysylltiadau pwysig gyda diwylliant a hunaniaeth Cymru. Mae Dafydd ap Gwilym, bardd canoloesol amlycaf Cymru, wedi’i gladdu yn y fynwent, yn ogystal â sawl Tywysog Cymru o’r oesoedd canol.

​

Erbyn heddiw, mae Ystrad Fflur yn cynnwys amrywiaeth o wahanol elfennau, o adfeilion Abaty’r 12fed ganrif sydd bellach dan warchodaeth Cadw; i eglwys y Santes Fair o ddechrau’r 19eg ganrif a godwyd ar safle sawl capelu gwreiddiol yr abaty; i Fferm Mynachlog Fawr cyffiniol o’r 17fed ganrif.

​

Trwy weithio gyda’r Prince’s Foundation, mae Ymddiriedolaeth Ystrad Fflur yn dechrau ar daith i ddathlu hanes cyfoethog y safle  trwy ddatblygu atyniad i ymwelwyr, canolfan hyfforddiant ac ysgol maes trwy adfer y fferm restredig gradd II.

​

​

Yn 2021 byddwn yn cloddio ym muarth fferm Mynchlog Fawr, lle mae Ymddiriedolaeth Ystrad Fflur a’r Prince’s Foundation yn gweithio ar yr adeiladau hanesyddol i’w gwarchod ac i roi defnydd o’r Newydd iddynt. Adeiladwyd y fferm dros weddillion strwythurau eraill, rhai ohonynt yn rhan o dŷ bonedd, adeiladau allanol a gerddi sy'n mynd yn ôl i flynyddoedd cynnar sefydlu'r abaty yn yr Oesoedd Canol. Fe allech chi fod yn rhan o'r tîm sy'n dadorchuddio'r sugniadau hyn am y tro cyntaf ers cannoedd o flynyddoedd a'u cofnodi ar gyfer cenedlaethau'r dyfodol! Mae cloddiadau prawf wedi dangos cymhlethdod yr olion hyn.

Adeiladwyd y fferm dros weddillion strwythurau eraill, rhai ohonynt yn rhan o dŷ, tai allan a gerddi bonedd a rhai’n mynd yn ôl i flynyddoedd cynnar sefydliad yr Abaty ar ddiwedd y 12fed a’r 15fed ganrif. Gallech fod yn rhan o’r tîm sydd nid yn unig yn datguddio’r strwythurau hyn am y tro cyntaf ers cannoedd o flynyddoedd, ond hefyd yn eu cofnodi ar gyfer cenedlaethau’r dyfodol! Mae cloddiadau prawf wedi dangos cymhlethdod yr adfeilion hyn a fydd yn cael eu harchwilio ymhellach gan gyfranogwyr yr ysgol.

​

Byddwn yn ymgymryd hefyd â geoffiseg a gwaith arolygu arall yn yr ardaloedd caeedig ehangach ac yn profi rhai o’r nodweddion y canfyddwn gyda chloddiadau ‘dilysu daearol’ bach i ddarganfod eu natur a’u dyddiad. Bydd holl ganfyddiadau’r cloddio a’r arolygu yn cael eu dogfennu mewn adroddiad cynhwysfawr a ysgrifennir gan staff YMAYFf. Fel cyfranogwr gallwch gael copi o’r adroddiad hwn.

​

​

Mae'r Ysgol Maes Archeolegol bellach yn gallu cynnig modiwl trosglwyddadwy 4 wythnos, 20 credyd achredadwy ar gyfer myfyrwyr lefel 4. Bydd hyn yn cyflwyno sgiliau mewn archeoleg maes a chloddio, gwybodaeth am systemau archeolegol ar gyfer prosesu a chofnodi data, yn ogystal â phrofiad o amrywiaeth o weithgareddau a thechnegau a gymhwysir ar y safle. Bydd addysgu a hyfforddiant yn cael eu darparu gan archeolegwyr arbenigol a goruchwylwyr safle cwbl gymwys.

Byddwn yn defnyddio’r llwybr hyfforddi Pasport Sgiliau Archeoleg a ddatblygwyd gan BAJR (British Archaeological Jobs & Resources) ym mlwyddyn gyntaf YMAYFf. Mae’r Pasport Sgiliau Archeoleg yn rhoi manylion llawer o dechnegau cloddio a chofnodi archeolegol ac yn eu torri i lawr yn dasgau a gweithgareddau unigol. Ar ôl i’r elfennau hyn gael eu cwblhau yn y maes a’u harsylwi gan un o’n goruchwylwyr safle a chanddynt gymwysterau llawn, gellir cadarnhau eich bod wedi’u cwblhau yn eich llyfryn. Byddwch yn cael eich pasport ar ddiwrnod cyntaf y cwrs ac mae’r gost wedi’i chynnwys yn y ffioedd.

Dim ots faint o brofiad cloddio sydd gennych, mae sawl mantais i gadw Pasport Sgiliau: mae’n olrhain pob maes ymarfer - o dechnegau craidd i sgiliau mwy cymhleth - felly mae’n ddelfrydol i’r rhai sy’n dechrau ar eu gyrfa mewn archeoleg; ond mae’n ddelfrydol hefyd ar gyfer y rhai sydd eisoes wedi cael profiad gwaith maes oherwydd gellir adeiladu a datblygu ymhellach ar eu sgiliau presennol. Bydd y Pasport Sgiliau’n ychwanegiad gwerthfawr at eich CV, gan ei fod yn cynnig prawf o brofiad a gallu i ddarpar gyflogwyr ac adrannau prifysgol. Neu, os ydych chi’n mynychu at ddibenion adloniant, mae’n ffordd wych o ddogfennu’ch amser gyda ni!

Derbynnir a chymeradwyir y Pasport Sgiliau Archeoleg gan y Fforwm Hyfforddiant Archeoleg, y Sefydliad Siartredig i Archeolegwyr a nifer o unedau archeoleg masnachol.

Y Pasport Sgiliau Archeoleg – Ewch i www.archaeologyskills.co.uk am fwy o wybodaeth

Breaking Ground Heritage (BGH) yw partner cynhwysiant cymdeithasol YMAYFf. Mae BGH yn arbenigo mewn hyrwyddo lles ac adferiad trwy weithgareddau seiliedig ar dreftadaeth, yn enwedig i unigolion a chanddynt gyfyngiadau corfforol/seicolegol difrifol (gan mwyaf ond heb fod yn unigryw i gyn-filwyr).

Dros y pedair blynedd diwethaf, mae BGH wedi gweithio ochr yn ochr ag Operation Nightingale  i sicrhau bod pob prosiect a ddatblygir mor gynhwysol â phosibl. Gan weithredu ar fodel mentora cynhwysol yma yn Ystrad Fflur, bydd BGH yn ehangu ei gyrhaeddiad ac yn anelu at ymgysylltu â phobl mewn cymunedau sifilaidd sy’n dioddef o eithriad neu faterion iechyd meddwl/corfforol.

​

Os ydych chi wedi eisiau cymryd rhan mewn archeoleg erioed ond wedi cael eich dal yn ôl gan heriau corfforol neu feddyliol, yna mae’n bosibl mai dyma’r lle i chi. Nod YMAYFf yw bod yr ysgol maes fwyaf agored a chynhwysol yn y DU. Cysylltwch â ni a byddwn yn gweithio gyda chi i ddarganfod ffyrdd o’ch cynnwys chi. Yn ogystal â hyfforddiant sgiliau archeolegol, anelwn at ddefnyddio treftadaeth Ystrad Fflur i annog lles corfforol a meddyliol.

Croeso i’r Neuadd Pantyfedwen! Bydd gan yr ysgol fynediad cyfan gwbl i’r Neuadd Pantyfedwen, sef y lleoliad digwyddiadau mawr ym mhentref y Bont, ddwy filltir o Ystrad Fflur. Fan hyn, gallwch naill ai wersylla dan y sêr yn y cae yn y cefn, neu osod eich pabell y tu mewn yn ardal y brif neuadd, neu symud rhwng y ddau os dymunwch; mae digon o le!

Mae gan y lleoliad gawodydd, ardal fwyta, seddau cymunedol ac ardaloedd gweithio, WiFi, cyfleusterau golchi dillad a digon o le parcio. Mae’r safle’n gwbl hygyrch gyda thoiledau a chawodydd i bobl anabl. Bydd angen i chi ddod â’ch pabell, sach gysgu, matras aer, tywelion ac ati eich hun. Bydd trosglwyddiadau bws lleol am y ddwy filltir i’r safle ac oddi yno’n cael eu cynnwys.

Yn rhan o’r pecyn preswyl llawn, bydd ein cogydd preswyl, Steph, yn darparu brecwast poeth a phecyn cinio blasus ichi fynd gyda chi i’r safle chwe diwrnod yr wythnos. Gyda’r nos, bydd dewis o ddau bryd (gan gynnwys dewis llysieuol/fegan), a phwdin. Bob nos Sul, bydd Steph yn dod â’i Thrên Farbeciw ac yn rhoi gwledd o wahanol fwydydd i chi! Byddwn yn defnyddio cynnyrch lleol ffres ble bynnag y bo’n bosibl.

Os hoffech drefnu eich llety eich hun, mae dewis o lety gwely a brecwast a hunanarlwyo yn y Bont ac yn Nhregaron, yn ogystal â maes carafanio a gwersylla ar gyrion y pentref. Cysylltwch os hoffech gael rhestr o ddarparwyr. Argymhellwn eich bod yn cadw lle’n gynnar er mwyn osgoi siom.

Gallwch gofrestru ich lle yn yr ysgol trwy’n gwefan www.strataflorida.org.uk neu hela ebost i info@strataflorida.org.uk.  Ar ol i chi cael cynnig lle, fyddwn ni yn gofyn am taliad blaendal a bydd balans y ffioedd yn cael eu casglu ym mis 'Mawrth' .

​

​

Diwrnod ym mywyd Ysgol Maes Archeoleg Ystrad Fflur – Cwrs preswyl lawn

8am - Dechreuwch eich diwrnod gyda brecwast Cymreig poeth llawn neu rawnfwydydd a chacennau.

9am – Trosglwyddiad bws o’r Neuadd Pantyfedweni safle Ystrad Fflur.

9.15am – Cyfarwyddyd y bore gan y Cyfarwyddwr Cloddio ac Arolygu.

9.30am i 11am - Gwaith a hyfforddiant trwy gloddio yn ffosydd y buarth neu drwy fynd ati i brosesu canfyddiadau neu gynnal arolwg geoffisegol o’r maes o gwmpas yr abaty neu drwy wneud rhywfaint o gerdded ar y maes yn y cefn gwlad nesaf at y brif safle.

11am – Egwyl am de.

11.15am i 1pm - Gloddio yn ffosydd/brosesu canfyddiadau/arolwg.

1pm - Cinio: Bwytewch y pecyn cinio blasus a baratowyd ar eich cyfer gan ein cogydd lleol a allai gynnwys pesto cyw iâr a zucchini neu focs salad nwdls madarch gwyllt, potel o ddŵr, ffrwyth, creision a bar byrbryd.

1.45 i 3.15pm - Gloddio yn ffosydd/brosesu canfyddiadau/arolwg.

3.15pm – Egwyl am de.

3.30pm i 5.00pm - Gloddio yn ffosydd/brosesu canfyddiadau/arolwg.

5.00pm – Trosglwyddiad bws yn ôl i’r pafiliwn.

6.30pm – Mwynhewch bryd iach a phwdin gyda’r nos a allai gynnwys ham wedi’i rostio mewn mêl neu ham seitan fegan gyda thatws wedi’u stwnsio mewn menyn, pys, moron a saws persli wedi’i ddilyn gan darten lemon gydag aeron wedi’u mathru a hufen dwbl.

7.30pm tan….. – ewch i gael hoe fach yn un o’r nifer fawr o leoedd cymunedol yn y Neuadd Pantyfedwen, yfwch beint  neu ddau wrth y bar, crwydrwch i’r pentref a chael rhywbeth o’r siop leol, ewch am dro gyda’r nos yng nghefn gwlad yr haf yna’n ôl i wersylla dan y sêr neu y tu mewn i’r brif neuadd – pa bynnag un y mae’n well gennych ei wneud ar y noson honno!

Mae Ystrad Fflur yng nghanol Cymru, lle ceir presenoldeb ysbrydol a lle daw nifer fawr o bobl i fwynhau’r heddwch a’r llonyddwch yno. Mae lletygarwch i’w cael yno hefyd ac mae gan bentref Pontrhydfendigaid ddwy dafarn a siop lle gallwch brynu’r nwyddau y mae arnoch eu hangen yn ystod yr wythnos.

Mae’r ddau le ym mherfedd cefn gwlad Cymru. Yn uniongyrchol i gyfeiriad y gorllewin mae ucheldiroedd Mynyddoedd Cambria gyda thraciau coedwigoedd a llwybrau i gerddwyr a beicwyr mynydd fel ei gilydd. I gyfeiriad y dwyrain mae Cors Caron bydenwog – Gwarchodfa Natur Genedlaethol gyda llwybrau pren sy’n eich tywys i’r ganolfan lle mae bywyd adar eithriadol. Ac wrth ymyl y gors, cynhelir y rasys trotian unwaith y flwyddyn ym mis Awst. Digwyddiad poblogaidd ymhlith cymunedau ffermio Cymru.

​

Ychydig dros y bryniau i gyfeiriad y gogledd mae Hafod, tirwedd brydferth wedi’i hadfer ac mae Pontarfynach gerllaw gyda’i rhaeadrau rhyfeddol a rheilffordd ysgafn sy’n rhedeg i Aberystwyth. I gyfeiriad y de mae trefi marchnad Tregaron a Llanbedr Pont Steffan ac o gwmpas y cyfan mae eglwysi bach mewn mannau iseldirol hyfryd.

​

Ymhellach i ffwrdd mae trefi arfordirol Aberaeron ac Aberystwyth gyda llawer o atyniadau. Mae Aberaeron yn dref a harbwr Regentaidd hyfryd gyda nifer fawr o leoedd da i fwyta ac edmygu’r olygfa o’r môr. Ceir gwyliau a digwyddiadau dros yr haf hefyd, llawer ohonynt yn nhŷ a pharc Llanerchaeron yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol gerllaw. Mae Aberystwyth yn dref prifysgol gweddol fawr ac mae ganddi bier o hyd!

Am fwy o wybodaeth ewch i  www.discoverceredigion.wales a www.thecambrianmountains.co.uk